Merritt Ruhlen, 1944 doğumlu, Amerikalı dilbilimci. Doktorasını Stanford’da verir, Santa Fe Üniversitesi enstitü müdürlüğü görevini sürdürüyor. Bundan
yirmi yıl öncesine kadar her dil ailesinin kendi atası olduğu düşünülüyordu.
Şimdilerdeyse tüm dillerin ortak bir atası olduğu teorisi daha çok kabul görüyor.
Ruhlen de tek ve ortak dilden dallanan
diğer diller teorisini savunanlardan.
Diller neden değişir? Sınıflama
nasıl yapılır? Global kökteş var mıdır? gibi soruları cevaplamaya çalışmış Ruhlen. Arada sırada minik testler de var.
Kitabı amatörler için okunmaya değer yapan kısmı da bu galiba. Bir tablo
koyuyor önünüze, içinde yirmi sözcük var diyelim. Bu sözcüklerin hangi dil
ailesine mensup olduğunu bulmanızı istiyor. Kitabın sonlarına doğru dilbilim
hakkında epey bilgi sahibi olacaksınız; hem de sıkılmadan. Konusu dilbilim
olanlar için belki hafif gelebilir ancak amatörlerde merak uyandırmak için bir cevher.
Eminim ve gördüm ki etimoloji hemen herkesin ilgisini çekiyor. Daha önce
okumayanlar bile ilk okuduklarında kapılıyorlar. Deneyimlemesi ve sağlaması
kolay, yaşayan ve mekanik olmayan bir bilim olduğu için belki de insan çabuk
giriyor içine. Bu kitaptan da keyif alacağınıza eminim. Çok daha bilimsel bir
dil ancak okuması son derece zevkli. Hece
Yayınları’ndan çıktı. Bulmak biraz zor ama imkansız değil.
“Dünya dillerinin çoğunda iki vokalin arasında [p, t, k] seslerinin [b,
d, g] seslerine değiştiği görülür. Örneğin A dili aba ‘balık’, uda ‘yürümek’,
paga ‘ağaç’ şekillerine sahipken, akraba diller olan B, C ve D dilleri aynı
kelimeler için apa, uta, paka biçimleri sergileyebilir. Bu sesler iki vokal
arasında neden değişir? Çünkü vokallerde ve [b, d, g] konsonlarında ses telleri
titreşir. [p, t, k] konsonlarında ise bu titreşme olmaz. Zaten ses tellerinin
titreşmesi p’yi b’den, t’yi d’den, k’yi g’den ayırt etmektedir. Örneğin aba
kelimesinin telaffuzunda, ilk seste başlayan titreşme son sese kadar kesintisiz
devam edecek, kelimenin bitimiyle birlikte sona erdirilecektir. Fakat apa’nın
telaffuzunda, teller ilk seste titreşecek, ikinci sesle titreşmeye son
veriecek, üçüncü seste yine titreştirilecektir. Bu durumda tekrartan açılıp
kapanma gerektirmeyen aba’nın söylenmesi apa’ya göre daha kolaydır. Bu çeşit
değişmeler bütün dillerde sıkça görülebilir. Mesela standart Amerikan
İngilizcesi konuşuyorsanız water kelimesini wadr şeklinde telaffuz edersiniz,
watr telaffuzunu duyduğunuzda, konuşanın bir yabancı olduğunu hemen anlarsınız.”
