.JPG)
Robert Pirsig, 1928 Minnesota
doğumlu. Minnesota’da felsefe okur
akabinde Hindistan’da Doğu felsefesi
üzerine çalışır. Seyahata meraklı. Neredeyse tüm dünyayı gezmiş, halen de Atlantik kıyısını arşınlarmış botuyla.
1974’te yazdığı Zen ve Motosiklet Bakım
Sanatı, bir nevi felsefeye giriş kitabı gibi (Bir zamanlar da Sofie’nin Dünyası vardı aynı işi yapan)
görülebilir.
Oğlu ve iki arkadaşıyla uzun bir
seyahate çıkan adamın hikayesi. Motosiklet üzerindedirler onca yol ve okura
anlatılmak istenen çoğunlukla motosiklet ya da yolculuk üzerinden anlatılır.
Zorlama bir simgesel anlatım bana kalırsa. Ancak seveni çoktur, kült
kitaplardandır. Bana dokunmadı. Yine de tek tük bilgece sözler var. Ayrıntı’dan çıktı. Fragmanla bitirelim:
“On bir yaşındayken, kızıl kanatlı karatavuklardan pek etkilenmez insan.
Bunun için yaşlanmak gerek.”
“Nitelik, öznenin, nesnenin farkına vardığı olaydı. Ve nesne olmadan
öne olamayacağından –çünkü, öznenin, kendisinin farkında olmasını nesneler
sağlar- Nitelik öznelerin de nesnelerin de farkına varılmasını olanaklı kılan
olaydı.”
“İnsanların Niteliği farklı görmelerinin nedeni, diyordu Phaedrus, ona
farklı benzerlik dizileriyle yaklaşmalarıdır. Buna dilden örnekler verdi; Hint
harfleri olan Ḍa, Da ve Dha bize aynı gibi gelir, çünkü bizde, onların
arasındaki farkı hissettirecek benzerleri yoktur. Aynı şekilde, Hintçe
konuşanların çoğun Da ile The’yi ayırt edemez, çünkü böyle bir duyarlılık
kazanmamışlardır. Hintli köylülerin hayalet görmeleri hiç de seyrek rastlanılan
bir şey değildir, dedi Phaedrus. Ama yerçekimi yasasını görmekte çok
zorlanırlar.
Bu, dedi, bir sınıf dolusu birinci sınıf öğrencisinin kompozisyonda
neden genellikle aynı şeyleri beğendiklerini açıklar. Bunların hepsi görece
benzer kültür birikimine ve benzer bilgilere sahiptirler. Ama bir grup yabancı
öğrenci gelse ya da örneğin sınıftakilerin deneyimlerinin dışında kalan bir
ortaçağ şiiri konu edilse, o zaman öğrencilerin Niteliği sıraya koyma
yetenekleri büyük olasılıkla, birbirine pek benzer olmayacaktır.
Yani, dedi, öğrenciyi tanımlayan şey onun Nitelik tercihidir.
İnsanların Nitelik hakkındaki farklı düşünceleri Niteliğin farklı olmasından
değil, insanların deneyim bakımından farklı olmalarından kaynaklanır. Phaedrus,
aynı önsel benzerliklere sahip iki kişinin
Niteliği her zaman aynı şekilde göreceklerini düşünüyordu. Gerçi bunu
sınamanın bir yolu yoktu, o nedenle tüm bunlar spekülasyondan ibaret kalıyordu.”
